Sevilen, değer verilen bir kişiyi ya da bir şeyi kaybetmek oldukça acı vericidir. Birçok zor duygu birden yaşanır ve bu acı, üzüntü sanki hiç geçmeyecekmiş gibi hissedilir. Önemli kayıplar için bu şekilde hissetmek doğaldır. Yas tutmanın doğrusu ya da yanlışı yoktur ancak yola devam etmek için sağlıklı yollar mevcuttur.

Yas, kayıplara karşı verilen doğal bir tepkidir. Kayıp ne kadar önemliyse, yas da o kadar derinleşebilir. Genellikle ilk başta aklımıza sevdiğimiz birinin kaybı gelse de, başka birçok durum da yas sürecine sebep olabilir:

• Boşanma ya da ilişkinin sonlanması
• Sağlığın kaybı
• İşini kaybetmek, iş değiştirmek
• Maddi kayıplar
• Düşük
• Emeklilik, mezuniyet
• Evcil hayvan kaybı
• Değerli bir hayalin kaybı
• Sevilen birinin hastalığı
• Arkadaşlığın bitmesi
• Travma sonrası güvenlik kaybı
• Aile evinin satılması, evden taşınma

Yas süreci oldukça bireyseldir, herkes bu süreci farklı yaşayabilir. Nasıl yas tutulduğu kişilik özelliklerine, baş etme becerilerine, hayat tecrübesine, inanca ve kaybın özelliklerine bağlı olarak değişim gösterebilir. İyileşme, yası tutup yola devam etme zaman alabilir. Kimse yas tutması için zorlanamaz ya da acele ettirilemez, yasın süresi de kişiden kişiye farklılık gösterir. Kişinin hem çevresinin hem de kendisinin bu süreçte sabırlı olması ve doğal süreci deneyimlemesi önemlidir.

Yasın iniş çıkışları olabilir, bazen daha sert, bazen daha hafif yaşandığı görülebilir. Zaman geçtikçe yoğun periyodların şiddeti azalır, süresi kısalır. Ancak bazen yıllar geçse bile yas süreci devam ediyor olabilir. Yasın genel belirtilerine şunlar örnek olarak verilebilir:

• Şok ve inkar – olanları kabul edememe, hissizleşme, gerçeğin inkar edilmesi, ölen bir kişinin geri geleceğini beklemek
• Üzüntü – boşluk, çaresizlik, derin bir yalnızlık ve özlem duygusu. Sıklıkla ağlama ya da duygusal olarak iniş çıkışların çok oluşu
• Suçluluk – yapılanlar, yapılmayanlar, hissedilenler, söylenmeyenler hakkında pişmanlık ya da suçluluk duymak
• Öfke – kayıp kimsenin suçu olmamasına rağmen kızgın ve dargın hissetmek, kendine, doktorlara, yakınlara, hatta kaybedilen kişiye kızmak, bu haksızlık için suçlayacak birine ihtiyaç duymak
• Korku –Kaygılı, çaresiz ve güvensiz hissetmek, panik atak geçirmek, kaybedilen kişi/durum olmadan yaşama nasıl devam edeceğinden korkmak
• Fiziksel semptomlar – yorgunluk, mide bulantısı, bağışıklık sisteminin zayıflaması, kilo değişimi, ağrı, uykusuzluk

Tüm bu işaretler doğal bir sürecin parçasıdır ancak yas semptomlarının zamanla azalmadığı ve kişinin yaşam kalitesini uzun süredir olumsuz yönde etkilediği görülüyorsa mutlaka bir uzmana başvurulmalıdır. Bir uzman desteği alma ihtiyacını düşündürebilecek diğer unsurlar şunlar olabilir:

• Hayatın yaşamaya değer olmadığı düşüncesi
• Sevilen kişiyle beraber ölmüş olma isteği
• Kaybı önleyememiş olmaktan ötürü kendini suçlama
• Birkaç haftadan fazla yaşanan hissizlik ve sosyal çevreden kopma
• Başkalarına güvenmede zorluk
• Günlük aktivitelerin yapılamıyor oluşu